Een grote fase 3 klinische studie laat zien dat het direct verwijderen van alle regionale lymfeklieren bij melanoompatiënten met uitzaaiingen in de schildwachtklier de melanoom-specifieke overleving niet verbetert. Het Antoni van Leeuwenhoek nam deel aan de studie en is met deze chirurgische ingreep gestopt. Op 8 juni verschenen de studieresultaten in The New England Journal of Medicine.
Bij veel melanoompatiënten wordt de schildwachtklier verwijderd, de lymfeklier die het dichtst bij de tumor zit. Bij uitzaaiingen in die klier was het gebruikelijk om ook de andere lymfeklieren in die regio weg te halen. Eerdere klinische studies leken te laten zien dat dit nuttig is. Deze ingreep kan echter ook mogelijk ernstige bijwerkingen hebben en er was geen sluitend bewijs voor de effectiviteit ervan. Tot nu. In totaal hebben 63 behandelcentra in uiteenlopende landen bijna 2000 patiënten behandeld in een studie die geen effect laat zien van uitgebreide lymfeklierverwijdering op de melanoom-specifieke overleving ten opzichte van controle met behulp van echografie.
In deze tweede gerandomiseerde Multicenter Selective Lymphadenectomy Trial (MSLT-II) kregen 1943 melanoompatiënten met uitzaaiingen in de schildwachtklier ofwel controle met behulp van echografie ofwel directe verwijdering van de regionale lymfeklieren. 39 van hen deden mee vanuit het Antoni van Leeuwenhoek. In totaal 1755 patiënten maakten de behandeling af en konden mee in de evaluatie. Drie jaar na de behandeling was de melanoom-specifieke overleving hetzelfde voor beide groepen. Patiënten waarbij extra lymfeklieren waren weggehaald hadden wel vaker last van de potentieel ernstige bijwerking lymfoedeem (24%) dan de controlegroep (6%).
Je zou kunnen zeggen dat het verwijderen van de regionale lymfeklieren nog steeds nuttig kan zijn omdat het de arts meer informatie geeft over het stadium van de ziekte en de prognose. Maar toen de resultaten van de MSLT-II-studie binnenkwamen, zijn chirurg Alexander van Akkooi en zijn collega’s van het Antoni van Leeuwenhoek in hun eigen patiëntendatabase een binnenkort te publiceren studie begonnen. Ze ontdekten dat bij slechts 4,7% van de patiënten bij wie de regionale lymfeklieren werden verwijderd de informatie uit die extra klieren ook echt de stadiëring van de ziekte veranderde. Van Akkooi: “Het mogelijke voordeel voor deze zeer kleine groep weegt niet op tegen de bijwerkingen die veel meer patiënten zullen krijgen.”
Afgelopen december besloten de chirurgen van het Antoni van Leeuwenhoek om hun behandelbeleid aan te passen. Van Akkooi: “De resultaten van deze grote studie zijn heel duidelijk en helpen ons om onnodige chirurgische ingrepen te voorkomen. We hebben besloten te stoppen met het verwijderen van de regionale lymfeklieren bij patiënten met uitzaaiingen in de schildwachtklier. In plaats daarvan houden we hen nu in de gaten met echografie. Ik hoop dat we deze patiënten in de nabije toekomst nieuwe vormen van adjuvante immunotherapie of targeted therapie kunnen bieden in plaats van een operatie. Daarvan zijn er verschillende in onderzoek.”
Als voorzitter van de landelijke Tumor Focus Groep Melanoom van het Integraal Kankercentrum Nederland heeft Van Akkooi ook aanpassing van de Nederlandse behandelrichtlijn in gang gezet. Van Akkooi: “De nieuwe richtlijn komt waarschijnlijk uit in 2018. Hopelijk passen ziekenhuizen in Nederland en daarbuiten hun behandelstrategie voor die tijd al aan.”
