Enkele indicaties om elastische kousen te gaan dragen zijn:
- Vermoeide benen
- Spataderen / Varices
- Chronische Veneuze Insufficiëntie
- Trombose
- Lymfoedeem
- Lipoedeem
- Nabehandeling van een open been (ulcus cruris)
- Wondroos
- Verbeteren van sportprestaties en het voorkomen van blessures
- Zwangerschapsvaricose
Spataderen/Varices
Wat zijn spataderen?
Onder spataderen verstaan we iedere abnormale verwijding van een ader. Echter in het algemeen wordt pas gesproken over spataderen wanneer er duidelijk zichtbare blauwe en verdikte of voelbare, wat kronkelig verlopende aderen aanwezig zijn. Ze kunnen echter ook dieper liggen waardoor ze voor het oog niet zichtbaar zijn. Meestal komen ze voor op de benen. Al naar gelang de vorm en grootte van deze abnormale aderen kunnen we verschillende typen onderscheiden. In de loop van het leven krijgen steeds meer mensen in meer of mindere mate last van spataderen. De aandoening komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.Hoe ontstaan spataderen?
In aderen zijn kleppen aanwezig die het terugstromen van het bloed voorkomen. Een spatader is een ader waarin de kleppen niet goed sluiten. Het bloed zakt daardoor weer naar beneden in de ader. Door de voortdurende overvulling verwijdt de ader zich en is de spatader gevormd.Welke factoren zijn van belang bij het ontstaan van spataderen?
Als eerste de aanleg van het aderstelsel. Spataderen zijn vaak erfelijk. Door aangeboren zwakte van het steunweefsel van de aderen kunnen spataderen ontstaan. Onder invloed van de zwaartekracht ontwikkelen de spataderen zijn vooral in het onderbeen. Ook tijdens een zwangerschap kunnen, door hormonale invloeden en door een beperking van de terugstroom van het bloed uit de benen naar het hart door de druk van de groeiende baarmoeder, spataderen ontstaan. Verder lijken verschillende hormonen invloed te hebben op het ontstaan van spataderen. Hoe precies is nog niet duidelijk. Spataderen kunnen het gevolg zijn van een trombosebeen. En ook operaties en ongevallen kunnen, door beschadiging van aderen, aanleiding geven tot de vorming van spataderen. Als laatste ontstaan spataderen eerder bij mensen met overgewicht of bij beroepen waarbij men de benen extra zwaar belast door veel te staan, zitten of zwaar tillen.Wat zijn de verschijnselen van spataderen?
Soms zullen er geen klachten zijn. Wel zullen veel mensen de aanwezigheid van spataderen als cosmetisch storend ervaren. Als de spataderen wel klachten geven is daar meestal in de vorm van een moe en zwaar gevoel in de benen. Soms heeft men kuitkrampen of kunnen de benen niet stil gehouden worden (restless legs). In de wat ergere gevallen is er echt pijn.Wat kunt u zelf doen tegen spataderen?
U kunt uw bloedvaten in goede conditie houden door gezond te leven, veel te bewegen zoals wandelen, fietsen of zwemmen en verstandig te eten. Drink voldoende en probeer overgewicht te voorkomen. Vermijd knellende kledingstukken zoals strakke broeken en elastieken banden. Zorg voor comfortabel schoeisel en vermijd hoge hakken, dit belemmert een goede pompwerking van de kuitspieren. Beperk situaties van lang achtereenvolgens staan of zitten. Vermijd springen en zwaar tillen. Leg de benen omhoog wanneer dit kan. Ook kan het voeteneind van het bed wat worden verhoogd. Er kan overwogen worden om preventief therapeutische elastische kousen te dragen wanneer u een staand beroep heeft, zwanger bent of een lange reis gaat maken. Als spataderen zijn ontstaan, kan erger voorkomen worden door het dagelijks dragen van elastische kousen.Chronische Veneuze Insufficiëntie (CVI)
Wat is chronische veneuze insufficiëntie?
In staande en zittende positie moet het bloed in de aderen tegen de zwaartekracht in naar boven worden gepompt. Dit gebeurt voornamelijk door de spieren in de kuit. Lopen is daarom heel goed. Zitten en lang staan daar in tegen is slecht voor de bloedafvoer in de aderen. In de aderen zijn kleppen aanwezig die het terugstromen van bloed naar de voeten verhinderen. Als deze kleppen niet meer goed afsluiten, stroomt het bloed gemakkelijk terug, waardoor de druk in de aderen en de haarvaten toeneemt.
Chronische veneuze insufficiëntie (CVI) is het ziektebeeld wat gaat over deze blijvende (chronische) stoornissen in de aderen. Het gebrekkig functioneren van de kleppen in het adersysteem heet insufficiëntie.
Wat zijn de verschijnselen van CVI?
Een moe en zwaar gevoel in de benen is vaak het eerste verschijnsel van een stoornis in de bloedafvoer uit de benen. In de loop van de dag worden de enkels dikker door vochtophoping (oedeem). Na verloop van tijd worden uitgezette adertjes en spatadertjes zichtbaar. Er kunnen bruine verkleuringen in de huid, eczeemplekken en ook onderhuidse verhardingen optreden. Als eindstadium kan een open been (veneuze ulcus cruris) ontstaan.
Hoe wordt CVI behandeld?
De behandeling van CVI is gericht op het herstellen van de bloed- en vochtafvoer. Vrijwel altijd zullen therapeutische elastische kousen worden voorgeschreven. De druk die deze kousen geven helpen het bloed en afvalstoffen terug te voeren richting het hart en helpen vochtophoping te voorkomen.
In sommige gevallen van spataderen kan een chirurgische ingreep gecombineerd met het dragen van elastische kousen de aangewezen behandeling zijn.
Op grond van klinisch waarneembare symptomatologie heeft Widmer een indeling gemaakt in de gradaties van ernst van CVI. Hoewel deze indeling slechts een eerste indruk geeft van de ernst van de CVI, wordt deze indeling door veel clinici toegepast.
Stadium I:
Corona flebectatica paraplantaris
Oedeem (subklinisch)
Stadium II:
Oedeem (klinisch)
Pigmentverschuivingen
Atrofie blanche
Dermato- en liposcelosis
Stadium III:
Ulcus Cruris c.q. status na ulcus cruris
Trombose
Wat is een trombose?
Onder trombose verstaat men de vorming van een bloedstolsel, dit stolsel wordt een trombus genoemd. Dit kan voorkomen in de aderen, de slagaderen en in het hart. Meestal komt het voor in een dieper gelegen ader in het been, ook wel de diep veneuze trombose (DVT) genoemd. Trombose in een oppervlakkige ader wordt aderontsteking of tromboflebitis genoemd.
Hoe ontstaat een diep veneuze trombose?
Een verandering aan de vaatwand, veranderingen in de bloedstroom (vertraging of werveling) en veranderingen in de bloedsamenstelling zijn de belangrijkste factoren die tot stolselvorming kunnen leiden. Maar ook erfelijke factoren, roken en bepaalde medicijnen kunnen een verhoogde kans op een DVT geven.
Wat zijn de verschijnselen van een diep veneuze trombose?
Een DVT kan onopgemerkt blijven. Er zijn dan geen duidelijke symptomen. Bij een ernstiger trombose ontstaat vaak zwelling (oedeem). Bij een afsluiting van de kuitaderen zullen het onderbeen en de voet dik worden. Bij een hogere afsluiting zal het hele been opzwellen. In het meest ernstige geval van een totale veneuze afvloedbelemmering van het been kan donkerblauwe verkleuring en ernstige pijn optreden. Dit kan, onbehandeld, leiden tot afsterving van het been.
Wat zijn de gevolgen van een diep veneuze trombose?
De meest voorkomende directe complicatie van een DVT is het optreden van een longembolie. Hierbij raakt het bloedstolsel uit de benen los en stroomt via de bloedbaan naar de longen. Bij de longen raken de bloedvaten deels of geheel verstopt met als gevolg een longinfarct.
Op langere termijn kan een DVT ook een posttrombotisch syndroom veroorzaken.
Wat is een posttrombotisch syndroom?
De symptomen van een posttrombotisch syndroom (PTS) variëren in ernst van bruine verkleuring van de huid, oedeem, spataderen tot een open been. Een PTS treedt vrijwel altijd binnen 2 jaar na de DVT op. De kans op een PTS zonder voorzorgsmaatregelen is vrij groot (60%) maar kan verkleind worden tot circa 25% door direct na de diagnose DVT te beginnen met het dragen van elastische kousen en dit de 2 daarop volgende jaren vol te houden.
Wat is reizigerstrombose?
Een reizigerstrombose kan ontstaan wanneer men lange tijd niet of nauwelijks beweegt zoals tijdens een lange reis in een vliegtuig, trein, auto of bus. Tijdens bewegen wordt de bloedafvoer richting het hart bevorderd door de pompwerking van de kuitspier en ook andere spieren in de benen. Bij lang zitten wordt de afvoer van bloed trager en kunnen de aderen worden afgekneld. Hierdoor kan een bloedstolsel ontstaan.
Hoe kan ik een reizigerstrombose voorkomen?
Een zeer effectieve maatregel tegen reizigerstrombose is het ondersteunen van de beenvaten gedurende de reis door middel van het dragen van elastische kousen. Elastische kousen geven druk op de vaten en verhoogt daardoor de stroomsnelheid van het bloed. Tevens is het aan te raden tijdens de reis oefeningen met de voeten te doen en wanneer dat kan even een stukje te lopen. Ga niet zitten met de benen over elkaar heen geslagen. Draag comfortabele, niet knellende kleding en drink voldoende. Het gebruik van alcohol is af te raden omdat dit vocht aan het lichaam onttrekt.
Lymfoedeem
Wat is Lymfoedeem en hoe ontstaat het?
Lymfoedeem is een abnormale ophoping van eiwitten en vocht in het lichaamsweefsel als gevolg van een gestoord evenwicht tussen aan- en afvoer van vocht. De klachten die hierbij kunnen ontstaan zijn: zwelling, vermoeid en zwaar gevoel, pijn, beperking in de beweging, beperking in het dagelijks functioneren, huidafwijkingen en infecties.
Lymfoedeem kan aangeboren zijn, dan wordt er gesproken van een primair lymfoedeem. Bij de geboorte zijn er minder lymfebanen aanwezig, waardoor er in de loop van het leven zwelling kan ontstaan. Soms wordt dit uitgelokt door ontsteking.
Lymfoedeem kan ook ontstaan door een beschadiging aan het lymfestelsel. Bijvoorbeeld na een operatie waarbij lymfeklieren zijn verwijderd, door bestraling, door een trombose, door langdurig bestaande spataderen of door doorgemaakte infecties zoals erysipelas. In deze gevallen wordt gesproken van een secundair lymfoedeem.
Wat zijn de verschijnselen van een lymfoedeem aan de onderste extremisteiten (benen)?
In de normale situatie is de huid over de tenen slank met kleine rimpeltjes. Omdat er slechts weinig tot geen vetweefsel zit, is de huid goed op te tillen. Door een karakteristieke zwelling van de tenen kan men vaak als eerste zien dat er sprake is van lymfoedeem. Dit heet het teken van Stemmer.
Wat zijn de verschijnselen van een lymfoedeem aan de bovenste extremiteiten (arm)?
Er kan sprake zijn van Lymfoedeem als uw hand, arm, rug- en/of borstregio:
Zwaar, gespannen of moe aanvoelt
Rood is en/of warm aanvoelt
Gezwollen is
Hoe wordt een lymfoedeem behandeld?
Het is belangrijk dat er een geïntegreerd behandelplan wordt opgesteld waarbij de diverse behandelingen goed op elkaar zijn afgestemd. Hierbij kan gedacht worden aan compressietherapie, pressotherapie, lymfmassage, oefentherapie, fysiotherapie en andere. Belangrijk is dat er een goede controle is op de voortgang in de behandeling en dat het verkregen resultaat wordt behouden. Gedurende deze tijd is het gebruik van zwachtels of elastische kousen bijna altijd nodig. Na de behandelfase blijft het dragen van elastische kousen vaak noodzakelijk.
Lipoedeem
Wat is lipoedeem?
Lipoedeem betekend letterlijk vetzwelling. Het is een chronische aandoening van het vetweefsel die vrijwel uitsluitend voorkomt bij vrouwen. Bij mannen wijst lipoedeem op een hormonale stoornis. Bij lipoedeem is er sprake van een ongelijkmatige vetverdeling over het lichaam. Omdat er niet echt sprake is van oedeem is de term lipohypertrofie meer op zijn plaats. De afwijking komt voornamelijk voor aan het onderlichaam en soms ook aan de armen. In sommige gevallen is er naast een lipoedeem ook sprake van een lymfoedeem.
Hoe ontstaat lipoedeem?
De oorzaak van lipoedeem is niet bekend. Erfelijke factoren spelen vaak een rol. Naast de abnormale vetverdeling zijn er aanwijzingen dat er in sommige gevallen ook sprake is van een verminderde afvoer van lymfe (weefselvocht) in combinatie met een verslapping van het bindweefsel. Hierdoor kan in de loop der tijd een combinatie van lipoedeem en lymfoedeem ontstaan ook wel lipo-lymfoedeem genoemd.
Factoren die lipoedeem negatief beïnvloeden zijn:
Aanleg tot overgewicht
Hormonale factoren
Lang zitten of staan
Te weinig spierarbeid
Warmte
Aanwezigheid van lymfoedeem of veneus oedeem
Wat zijn de verschijnselen van lipoedeem?
Lipoedeem wordt meestal zichtbaar aan het eind van de puberteit vooral aan de onderbenen, heupen, dijen, binnenkant van de knieën en in mindere mate de onderarmen. Opvallend is een gebrek aan zwelling aan de hand- en voetrug. Dit is wel aanwezig bij lymfoedeem en veneus oedeem.
Bij lipoedeem voelt de onderhuid in de eerste jaren zacht aan. In de loop der tijd kunnen veranderingen in het onderhuidsvetweefsel optreden. In tegenstelling tot andere vormen van oedeem kunnen bij lipoedeem geen deukjes in de huid worden gedrukt.
Door een verhoogde kwetsbaarheid van de haarvaatjes in het vetweefsel kunnen bloeduitstortingen eerder optreden. Een koud gevoel, vooral aan de onderbenen, is een veel gehoorde klacht. Lipoedeem is altijd tweezijdig.
De huid, vooral van de scheenbenen, is erg gevoelig, vooral voor druk van buitenaf. Lipoedeem vormt voor veel vrouwen een zware psychische belasting met vooral gevoelens van schaamte.
Hoe wordt lipoedeem behandeld?
De behandeling van lipoedeem is niet eenvoudig. Een multidisciplinaire beoordeling en advies kan van veel waarde zijn om alle aspecten van lipoedeem voldoende aandacht te geven. De behandeling moet mede gericht worden op factoren die lipoedeem negatief beïnvloeden. Zo moet er gelet worden op het ontstaan van overgewicht. Er moet voldoende aan lichaamsbeweging worden gedaan. En overdag is het verstandig om elastische kousen te dragen om extra vochtvorming tegen te gaan en de afvoer van lymfe te bevorderen.
Nabehandeling van een open been (ulcus cruris)
Wat is een open been?
Een open been, ulcus cruris, is een huiddeffect in de vorm van een wond aan het onderbeen. De wond is meestal grillig van vorm en bedekt met een geelbruin beslag of een korst. De wondbodem kan zwart zijn, dit is afgestorven huid.
Hoe ontstaat een open been?
De oorzaak berust meestal op een verstoorde bloedsomloop: 95% in het ader-, ofwel veneuze, systeem en 5% in het slagader-, ofwel arteriële, systeem.
Voordat een open been ontstaat zijn er in het omliggende gebied meestal al lange tijd afwijkingen aanwezig zoals vochtophoping (oedeem) om de enkels, spataderen of bruine verkleuringen van de huid.
Door het niet goed sluiten van de kleppen in de aderen wordt het bloed onvoldoende afgevoerd. Dit leidt tot een stagnatie in de bloedsomloop waardoor stuwing van het bloed in de aderen en haarvaten optreedt. Hierdoor wordt de voorziening van voedingsstoffen aan het weefsel ernstig verstoord en wordt de huid zeer kwetsbaar. Deze kwetsbare huid kan gemakkelijk kapot gaan en daardoor ontstaat er een open been.
Wat zijn de verschijnselen van een open been?
De ulcus, in het Nederlands is dit zweer, op basis van veneus vaatlijden is meestal niet erg pijnlijk. Het kan wel sterk ruiken en veel vocht produceren. De open plekken bevinden zich in de regel rond of vlak boven de enkels en hebben een zeer slechte genezingstendens.
Hoe wordt een open been behandeld?
Een open been op basis van veneus vaatlijden wordt behandeld door middel van ambulante compressie therapie. Dit houdt in dat er speciale drukverbanden worden aangelegd waarbij de druk om de enkels het hoogst is en naar de knie toe geleidelijk afneemt. Op die manier wordt het terugstromen van het bloed in de aderen tegengegaan en wordt tijdens lopen door aanspannen van de kuitspier het bloed richting het hart gepompt. De behandeling werkt het best wanneer de kuitspieren worden gebruikt door bewegingen zoals lopen, vandaar de term ambulant.
Door op deze manier de bloedafvoer vanuit het been richting het hart te bevorderen, wordt de bloedcirculatie bevorderd en de huid weer beter gevoed. Hierdoor kan de open wond dicht gaan.
Tijdens de behandeling wordt de wond normaal van kleur. De gezonde huid groeit vanuit de randen en soms vanuit de bodem weer aan. De totale duur van de behandeling varieert van enkele weken tot vele maanden. Wanneer de wond genezen is, wordt er overgegaan op het dragen van elastische kousen met als doel de bloedcirculatie te blijven stimuleren en open wonden te voorkomen.
Wondroos (erysipelas)
Wat is wondroos en hoe ontstaat het?
Wondroos (erysipelas) is een acute infectie van de oppervlakkige huidlaag door streptokokken (bacterie). Dit ontstaat doordat er een wondje of andere beschadiging aan de huid is waardoor bacteriën eenvoudig in het weefsel kunnen komen. Wanneer er lokale stoornissen zijn in de circulatie van lymfevocht is er een vergroot risico op het ontwikkelen van erysipelas omdat lymfevocht erg eiwitrijk is en daarmee een goede voedingsbron is voor de bacterie.
Wat zijn de kenmerken van erysipelas?
De aangedane huid is fel rood, gezwollen en voelt warm aan. Bovendien is het scherp afgegrensd van de normale huid. Er treedt binnen enkele uren koorts op. Vaak wordt wondroos een aantal dagen voorgegaan door algemene malaise zoals moeheid en een lusteloos gevoel.
Hoe wordt wondroos behandeld?
Wanneer wondroos is vastgesteld zal er als eerste behandeld worden met antibiotica. Zodra de koorts weg is zal er een goede lokale behandeling plaatsvinden welke tenminste bestaat uit goede compressietherapie. Als daarmee ook de zwelling is weggegaan zal het dragen van elastische kousen noodzakelijk zijn om de huid in conditie te houden en de ophoping van lymfevocht te vermijden.